Projekt ustawy o sygnalistach cały czas czeka na uchwalenie przez Parlament. W czasie wakacji prace jednak przyspieszyły, pojawiły się też nowe wersje projektu. Choć nie znamy dokładnej daty zmiany przepisów prawnych, warto pamiętać, że po wejściu ustawy w życie na jej wdrożenie firmy będą miały niewiele czasu.
O tym na co warto zwrócić szczególną uwagę w przypadku ustawy o sygnalistach oraz, jakie konsekwencje mogą wynikać z niej dla pracodawcy, opowiada w naszym cyklu Pani Justyna Fedyszyn, Radczyni Prawna i Wspólniczka w Kancelarii Grabalski Kempiński i Wspólnicy.
1. O czym należy pamiętać, aby zgodnie z prawem, wdrożyć procedury wynikające z ustawy o sygnalistach?
J.F.: Ustawa o sygnalistach nie została w Polsce jeszcze przyjęta, a określone w projekcie ustawy rozwiązania i procedury mogą ulec zmianie. W oparciu o wytyczne wynikające z unijnej dyrektywy dotyczącej sygnalistów, już teraz, można wskazać jakimi zasadami powinien kierować się pracodawca, przy wdrażaniu procedur. Z pewnością jednym z najistotniejszych obowiązków pracodawcy jest samo przygotowanie i wdrożenie procedury zgłoszeń wewnętrznych, która powinna zapewniać ochronę poufności zarówno sygnalisty jak i osoby, której zgłoszenie dotyczy. Kluczowe będzie także zapewnienie środków ochrony sygnalistów, w tym w szczególności rozwiązań zapobiegających potencjalnym działaniom odwetowym skierowanym wobec zgłaszającego. Wprowadzone procedury mają mieć wymiar realny, a nie tylko czysto formalny. W celu zapewnienia skuteczności wprowadzonych rozwiązań, pracodawca powinien także zadbać o szkolenie pracowników dotyczące raportowania nadużyć i praw, jakie im w związku z tym przysługują.
2. Co grozi pracodawcy za brak wdrożenia kanału zgłoszeń wewnętrznych?
J.F.: Projekt ustawy o sygnalistach przewiduje sankcję karną – karę grzywny za nieustanowienie wewnętrznej procedury zgłoszeń lub ustanowienie jej z naruszeniem wymogów wynikających z ustawy. Co ważne, w przeciwieństwie do chociażby przepisów RODO, sankcja ma być nakładana na osobę fizyczną zarządzającą podmiotem, a nie na podmiot będący pracodawcą.
3. Co Pani zdaniem jest szczególnie istotne w przypadku tej ustawy, na co instytucje, takie jak banki spółdzielcze, powinny zwrócić szczególną uwagę?
J.F.: W polskim systemie prawnym, za sprawą przepisów ustawy – Prawo bankowe już teraz funkcjonują pewne rozwiązania prawne dotyczące tzw. whistleblowingu w bankach. Obecnie obowiązek wdrożenia procedury anonimowego zgłaszania naruszeń prawa oraz obowiązujących w banku procedur i standardów etycznych jest elementem systemu zarządzania. Projektowana ustawa o ochronie sygnalistów nie pozostaje jednak dla sektora bankowego bez znaczenia, gdyż jej przepisy uzupełniają dotychczas obowiązujące regulacje dotyczące raportowania naruszeń.
Istotną zmianą w stosunku do stanu obecnego będzie rozszerzenie katalogu osób mogących zostać sygnalistami. Banki będą zobligowane do przyjmowania zgłoszeń nie tylko od pracowników (jak miało to miejsce dotychczas), ale także od osób zatrudnionych w oparciu o umowy cywilnoprawne, a nawet od kandydatów do pracy. Ponadto, na podstawie aktualnie obowiązujących regulacji prawa bankowego możliwe jest dokonywanie wyłącznie anonimowych zgłoszeń wewnętrznych – po wejściu w życie ustawy sygnaliści, bez uszczerbku dla przysługujących im praw, będą mogli dokonać zgłoszenia zewnętrznego za pośrednictwem odpowiednich organów państwowych.
